बाईच ती....
आरं ए फुकनीचा कसला तरास हाय रं तुजा...हो की लांब...मरणाचं उकडतयं अन काय अंगाला चिकटाय निघालास..
अक्कीबाई पांघरुण बाजूला सारत तिच्या नवजयावर खेकसली तसा तो पण उखडला.
ए, सटवे गप गुमान पड हिथं. जास्तीच बोलयाचं काम न्हाय.’
आरं ए तुझ्या **** रातच्याला डोसकं फिरवू नगसं उगीच. आपण तुझ्यावानी रिक्कामटेकडं न्हाय.’ तिने चार एक शिव्या अशाच हासडल्या.
तुझ्या मायला तुझ्या... उग खिटपीट करु नकोस. पोरं झोपल्याती उगा जागी व्हतीलं.’
व्हायची त होवू दे की कळू दे की त्यांचा बाप काय बेण्याचा हायती..’
ये तुज्या तोंडाला आवर नाइतर हा हात बगितलास ना..बायको हायीस तू. ह्यो कामचं हाय तुजं.
मेल्या मुडद्या दिसा ढवळ्या मारतू तवा नाय आठवतं व्हय म्या बायको हायते. आता रातच्यालाच बरं आठवतयं, मर्दाच्या रं! मारुन मारुन काढतोस की तुजी पुरुषाची रग. ह्यो बघ पाय, खराट्याच्या माराची अजून बी नस ठणकतेय अन आलास लय मोठा मर्दांगी दावाय. दिसा मारझोड करुन रातीच्याला गोड बोलून फुस लावाय मी काय रंडीची वाटली का रं तुला. तुजा मार खायचं न रातच्याला तुज्याबरंच लोळायचं व्हयं रं ****.. मेल्या जा की मसणात.. ’
मर सालीच्या, बघुतूच तुला बी.’
अक्कीबाईला आवरणं आता शक्य नव्हतं हे ओळखून तो बिडी फुंकतच दार ढकलत बाहेर पडला. रात्रीचे साडे बारा झाले होते. पत्र्याच्या वीस बाय दहाच्या शेडमध्ये तीस-बत्तीसच्या अक्कीबाईचा अख्खा संसार होता. सात-आठ वर्षांची लागोपाठ झालेली दोन मुलगे आणि कुंकवाला नवरा होता. घरात फार काही सामान नव्हते पण अक्कीबाईला मारायला झाडू, खराटा, धोपटण या सामुग्रीची कधीच उणीव नसायची. जुलै महिना उगवला होता तरी पावसाने दडी मारली होती त्यामुळेआज प्रचंड उकडत होतं. पत्र्याच्या छपराला एक पंखा होता खरा पण अक्कीबाईची कमाई कुठे कुठे पुरणार होती. वीजकपात झाली होती आणि पंखा ढिम्मचं होता. सकाळी लवकर साधनाताईकडे जायचंयं म्हणतचं अक्कीबाई पंख्याकडे बघत पडून राहिली.
....................
पंख्याचा गार वाराही तिला बोचत होता. घरघर करत होणारा पंख्याच्या आवाजाची तिला चीड यायची पण आज प्रचंड उकाड्यात तिला चक्क वाराच नकोसा झाला होता. रात्रीचे 12.40 झाले होते पण तिचा डोळा काही केल्या लागत नव्हता. पलीकडच्या बांधकाम साईटवर स्लॅब घालण्याची तयारी सुरु होती. सिमेंट वाळू कालवण्याची ती भली मोठी मशिन आणि त्या मशीनच्या एकसूरी आवाजाने ती उगीच कासावीस झाली होती. रडण्याची अनावर झालेली इच्छा तिने उशीत तोंड खूपसून मुसमुसत पुर्ण केली. मोकळेपणाने रडण्याची संधी आणि सोय होत नाही पाहून ती अजूनच चरफडली.
झोप का नाही लागत तितकाच वेळ तर डोक्याला शांती असते आणि सचल जगाशी फारकत घेण्याची तेवढीच एक संधी.’ स्वतशीच बोलली. तिला स्व गप्पा मारायला आवडायचं आणि खरतरं स्वतशीच आपण स्वच्छ गप्पा मारु शकतो यावर तिचा विश्वास होता. बाहेरच्या जगात ती अबोल होती पण स्वतसाठी खूप खूप बडबडी. दीड वाजत आला होता. मशिनचा आवाज पूर्णपणे थांबला होता. तितक्यात समीरने कुस बदलली तसं तिने डोळे घट्ट मिटून घेतले. मग ते न उघडताच पडून राहिली आणि शेवटी कधीतरी झोपूनही गेली.
गेलया कित्येक दिवसापासून साधनाची झोपच उडाली होती. झोप लागेपर्यंत रात्रीचे किमान 2 वाजायचे. मध्ये तर अख्खी रात्र तिने पंख्याकडे टक लावून काढली होती. तिला कळतचं नव्हतं आपल्यावर झोप प्रसन्न का होत नाही. दोन दिवसांनी समीर मस्कतला जाणार होता. कंपनीच्या प्रशिक्षणासाठी. समीरच्या जाण्याच्या कल्पनेचीही तिला भीती वाटत होती पण झोप हरवण्याचं कारणं हे नाही हे तिला ठाऊक होतं. साधनाच्या लग्नाला आता बावीस महिने झाले होते. समीर चांगला होता, माणूूस म्हणूनही आणि बजयापैकी नवरा म्हणूनही. सासू, सासरे, नणंददेखील साधनाची काळजी करायचे पण तरीही....तिची घुसमट व्हायचीच!
.................
अक्कीबाई घरात भांडणं करुन आलेली दिसत होती. भांडी घासताना भांड्याचा आवाज वाढलां की नवजयाचं आणि हिचं वाजलेलं आहे हे साधना समजून जायची.
ताई, हळू गं. आता काय भांडी फोणार आहेस.’ अक्कीबाईला बाई ऐवजी ताई म्हणणारी साधना ही एकमेव होती. त्यामुळेच थोड्याच दिवसात अक्कीबाईला साधनाचा लळा लागला होता.
साधनाताई, त्याला फोडता येत नाही ना म्हणूशान. मेल्याने सकाळ-सकाळ पोरांना बदडलयं. का त म्हणे शाळंपेक्षा ह्याच्या बीडीच पाकिट ेलई महत्त्वाचं हाई. पोरांवर काय सनसकार व्हायचं बघा आता तुमीच. असल्याला घेऊन काय करायचं वं. पोरांना नाय तर मला मारतच असतूया. जिंदगीच हराम केली मेल्यानं. मरत बी नाय साल..******’ तिच्या शिव्यांची साधनाला आता सवय झाली होती. सुरुवातीला तिने अक्कीबाईला खूप समजावून सांगितलं असं बोलू नये म्हणून. पण नंतर नंतर तिच्या शिव्यातून होणारी आगपाखड तिला सुद्धा आवडू लागली होती. अक्कीबाईच्या शिव्या या शिव्या नसून तिची अभिव्यक्ती वाटायला लागली होती. सगळं साचलेपणं ओकून देण्याची, खाल्ल्या माराचा क्षीण घालवण्याची आणि एकदम मोकळं होण्याची ताकद अक्कीबाईच्या शिव्यात असल्याचं साधनाला जाणवू लागलं होतं. एकटी असताना याच शिव्या हासडून पाहताना साधनाला ही स्वतचं साचलेपण प्रवाहित झाल्यासारखं व्हायचं. अक्कीबाईच्या रुपात भरल्या घरात एकट्या पडलेलया साधनाला एक सच्ची मैत्रिण मिळाली होती.
आत्तासुद्धा साधनाने तिला अडवलं नाही. पण तिला अहो जावो केलेलं आवडायचं नाही. त्यावरुन अक्कीबाईवर रागवल्याचं नाटक करत ती म्हणाली, मी तुझ्याशी बोलणार नाही ताई. कितीवेळा सांगितलं मला थेट साधना म्हणत जा. लहान आहे गं मी तुझ्यापेक्षा शिवाय मी तुला ताई म्हणत एकेरी हाक देतेच ना’
नाय बाई. तुम्हाला एकेरी हाक मारल्याची मोठ्या ताईंना आवडायचं नाय अन मला बी ते काय जमायचं नाय. तवा मला तुमी माफ करा ताई.’
यानंतर साधनाने फार काही जबरदस्ती केली नाही. तिला तिच्या सासूबाईचा स्वभाव माहित होता. बोलायच्या काहीच नाही पण अबोला’ हेच शस्त्र वापरायच्या आणि तेच जिव्हारी लागायचं. दुखरी रग ठसठसावी तसं तिला आत्ताही काहीतरी आठवलंच. तिच्या डोळ्यांत पाणी तरळलं. अक्कीबाईला कळणार नाही अशा स्वरुपात तिने ओढणीने डोळे टिपले.
.........................
दिवसभर रिकामं राहायचा कंटाळा येतो रे मला. आय नीड चेंज, दोन दिवसासाठी जाऊ का आईकडे.’
कंटाळा? चांगली आराम करतेस की. मी बघतो तेव्हा पुस्तकं नाही तर लॅपटॉप हाताशीच असतो तुझ्या.’ समीरने तिची खिल्ली उडवली.
मी आईकडे जाऊ का?’ तिने दरडावून विचारले.
तुला जायचं असेल तर जा पण आईला एकदा विचार, ती हो म्हणाली तर मी येईन तुझ्यासोबत.’
आणि नाही म्हणाल्या तर..’
तर काय पुढचा प्रश्न येतोच कुठे. तुला घरातल वातावरण माहित आहे ना! तिच्या मनाविरुद्ध झालेलं नाही आवडत तिला तर कशाला उगीच डोक्याला त्रास करुन घ्याचय. हे बघ, मला कळतयं की नाऊडेज यु आर गेटींग बोअर. आय अन्डरस्टँड डिअर बट व्हाय डोन्ट यू अन्डरस्टँड. तुझी अवस्था नाजूक आहे आणि काळजी घेतलीच पाहिजे. तुला वाटतं का परत पहिल्यासारखंचं...’
पहिल्यावेळेस जे झालं ते माझ्यामुळे असं तुलाही वाटतं का? बाई काय झाले तुम्ही तर बंदीवानच करुन ठेवलयं. ’
साधनाची दिवसेंदिवस चिडचिड वाढली होती. बजयाचवेळा ती शांतच असायची. कधी तरी संवाद व्हायचा तोही मग फिस्कटायचा. त्यामुळे समीरनेच आवरतं घेतलं.
मी विचारतो. संध्याकाळी जाऊयात. ती नाही म्हणाली तर आपण आईलाच इथे बोलावून घेऊ. आता आराम कर.’ समीर रुमबाहेर निघून गेला. साधना बिछान्याला टेकून राहिली.
साधना एम. एस्सी. मायक्रोबायोलॉजी झालेली होती. लग्नाच्या आधीपासून एका संशोधन संस्थेत ती लॅब असिस्टंट म्हणून नोकरीला होती. तिथे पगार कमी होता पण साधनाला हवे असणारे भरपूर समाधान मिळत होते. लग्नानंतरही तिने त्यात खंड केला नव्हता. लग्नाचा पहिला वाढदिवस होता तेव्हा त्यांना गुडन्यूज’ कळली होती. सगळं घर आनंदून गेलं होतं. पण लग्नानंतर ती काम करत असलेलया ठिकाणाचे वाढलेल्या अंतरामुळे रोज संध्याकाळी यायला उशीर व्हायचा. शिवाय राहत्या घरापासून बसस्टॉपचेही अंतर बरेच होते.
त्यामुळेच नवी आनंदवार्ता ऐकलयापासून सासू-सासजयांनी नोकरी सोडण्याचा धोशा लावला होता. साधनाला हे काही पटतं नव्हतं. रोज उठून काही ना काही ऐकवलं जात होतं. ते कटाक्षाने ती दुर्लक्ष करत होती. तिचा दुसरा महिना होता. तीन चार दिवसांसाठी समीरची आत्या आणि कंपनी राहायला आली होती. ओढाताण नको म्हणून संस्थेत सुट्टया टाकल्या होत्या. सगळ्यांची सरबराई करण्यात ती थकून जात होती. पहाटे पाचला सुरु होणारा दिवस रात्री 11 पर्यंत लांबायचा. आरामाची सोय नव्हती. साधनाचा या दिवसांत इतका ताण वाढला की यातच तिचं पहिलं मूल गेलं. या गोष्टीला सरसकट सर्वांनी साधनालाच जबाबदार ठरवलं. तिच्या नोकरीमुळेच हे घडल्याचं एकमुखी निर्णय झाला. यानंतर महिन्याभरातच सासूने रुसून, रडारड करुन, भांडणे काढून तिला नोकरी सोडण्याला भाग पाडलं होत. साधनाला मोठ्यांची मन दुखावयला आवडायचं नाही. नाती सांभाळताना काही गोष्टी सोडून द्यायच्या असतात हे तिला ठाऊक होतं. पण एका मर्यादेपर्यंतच. आपलया सहनशीलतेची परिक्षा ती स्वत:च पाहत होती. नोकरी सोडली तेव्हांपासून ती घरातच बंद झाली होती. रिकामं राहण्याचा कंटाळा आला होता. समीरची नोकरीसुद्धा सतत बाहेरगावी फिरत राहण्याची होती. एकटेपणाने ती दिवसेंदिवस हळवी झाली होती. आयुष्यातील पहिला अंकुर कोमेजून जाण्याचं ओरखडा तिच्या मनावर गहिरा होता. हा ओरखडा अजूनही ताजाच होता आणि शरिरानेही ती अजून परिपक्व झालेली नव्हती तरी त्या रात्री समीरने....तिचा विरोधही जुमानला नव्हता. हे सगळं डोळ्यांसमोर आलं तसं तिने डोळे घट्ट मिटून घेतले. मिटल्या डोळ्यातील अंधारात तिला स्वत:ला बुडवून लपवून घ्यावसं वाटलं.
..................
साधनाताईऽऽऽ झोप लागली का??’ अक्कीबाईने हलक्या स्वरात विचारले.
कुठे गं. या छकुबाई झोपू देतील तर ना... बैस ना इथे. छान वाटतं तुझ्याशी बोलताना. ’ साधनाला बाळंतिण होऊन सव्वा महिने होत आले होते. समीर मस्कतहून अजून परतला नव्हता. बाळाची ओढ त्यालाही लागली होती पण काम उरकण्याऐवजी वाढतच होतं. समीर नव्हता आणि तिच्या बाळंतपणानंतर तिला माहेरी ही राहता आलं नव्हतं. अवघ्या 15 दिवसांत तिला सासरी आणलं होतं. बाळांतपणानंतर तीन दिवसातच हा वाद सुरु झाला होता. साधनाची तब्येत सुधारण्याऐवजी खालावलेली होती. तिला पाहून ती बाळांतिण झाली की आजारपणातून बाहेर पडली काहीच कळत नव्हतं. साधनाच्या माहेरची परिस्थिती हलाखीची होती पण दोन वेळचं जेवणाची भ्रांत नक्कीच नव्हती. बाळबाळांतिणला घेऊन जायचं म्हणून मानपानाचे मागचे रुसवे काढून सासूबाइंनी तिला 15दिवसात सासरी आणलं होतं. त्यामुळे अककी बाईचा सहवास तिला नक्कीच सुखावून जायचा.
तुमच्या आईने हा खाऊचा डबा पाठवलायं अन परवा तुमी शोधत व्हता ते हेच टोपडं नव’तिच्या हातातील ते टोपडं पाहून साधना आनंदली. तिच्या आईने दिलेलं म्हणून सासूने ते वर फेकून दिलं होतं साधना त्या घटनेने खचली होती. पण अक्कीबाईने ते वरच्या माळ्यावरुन काढून तिला दिलं. तिने झटकन ते टोपडं घेतलं आणि बाळाला घातलं.
........................
मुलांच्या आनंदाने अक्कीबाई हरखून त्यांना पाहत होती. भीशीचे तीन हजार आले होते. त्या पैशातून तिने मुलांसाठी एक सायकल आणली होती. सायकलीची पूजा झाली आणि मग मुलांची सफर सुरु झाली. या आनंदाने हरखून गेलेलया अक्कीबाईच्या नवजयालाही आनंद झाला होता. तिचा नूर वेगळाच आहे पाहून त्याने तिच्याकडे 100 रुपयाची मागणी केली. अक्कीबाईला आनंदावर विरजण नको होतं म्हणून तिने लागलीच एक नोट त्याच्या हातावर टेकवली. नोट मिळाल्याने अक्कीबाईच्या नवजयाला आणखी पैसे मागण्याची खुमखुमी आली त्याने आणखी एका100 रुपयाची मागणी केली. अक्कीबाइने इन्कार केला. पण त्याने पुन्हा हट्ट केला. यावर ती चिडली आणि शिव्या घालायला लागली.
मर्दाच्या कमवं की सता.’
अक्कीबाईच्या नवर्‍याला तशी दारुची सवय नव्हती की जुगाराचा शौक पण त्याला बिनकामाचं राहण्याचाच शौक होता. बिडी फुंकत बसण आणि चौकातल्या पोरांबरोबर चकाट्या पिटतं बसणं एवढचं त्याला जमायचं. कधीतरी लहर लागल्यावर काम करायचा आणि पैसे अक्कीबाईपुढे आणून नाचवायचा. पुढे ते पैसे कुठे गायब व्हायचे हे मात्र तिला कधीच कळलं नाही. हॉटेलात चांगल चुपलं खायचं आणि सिनेमे टाकायच यात त्याचा कधीतरी कमावलेला पैसा धुर व्हायचा.
ये **** दिलसं तर काय मरणार हाय..पोरांसाठी पैसे हायतंच ना’
ते कमवते हुइपर्यंत अन तुला काय धाड भरलीय.. ’
अक्कीबाईपुढे बोलायचं संपलं की तो हाती येई त्या वस्तूने तिला बदडायला लागायचा.आत्ताही त्याने झाडू हातात घेतला. बेदम मारहाण करायला लागला. झाडू फेकून हातानेच त्याने तिच्या मुस्काट्यात लगावले. त्याच्या उंच धिप्पाड शरीरापुढे अक्कीबाईचा निभाव लागत नसायचा पण यावेळी तिनेही बळ एकवटून त्याच्या तोंडावर जोरात हात ठेवून त्याला मागे ढकललं तसा तो पत्र्याच्या खुंटीवर फेकला गेला. खुंटी जोरात लागलयाने तो वेदनेने कळवळत खाली लवंडला आणि कण्हत राहिला. अक्कीबाईने मात्र पदर खोचला. त्याच्या पेकाट्यात आणखी एक लाथ मारली. दिलखुलासपणे शिव्या हासडल्या आणि स्वयंपाकाच्या तयारीला लागली.
...................................
बाळ दोन महिन्याचे झाले होते. सुर्याची कोवळी किरणे मिळावी म्हणून साधनाने खिडकी उघडली. कोवळी तिरीप बाळावर अलवार पसरली. साधनाच्या नावे काल एक पोस्ट पाकिट आलं होतं. ते पाकिट पाहिल्यापासून ती अस्वस्थ झाली होती. घरात तर सगळ्यांना आनंद झाला होता. समीरने तर तिच्या आवडीची फुलं पण आणली होती. इंदापूरच्या प्राथमिक आरोग्य केंद्रावर तिला गर्व्हमेंट नोकरीसाठीचं कॉललेटर होतं. नोकरीसाठी सातारा सोडून इंदापूरला जावं लागणार होतं. दोन दिवसांनी तिला जॉइनिंग होतं नोकरी नको म्हणणाजया सासूबाईं तर कालपासून कामाला लागलया होत्या. माहेरच्यांशी संपर्क नको म्हणून तीन महिन्यांपासून बंद केलेला मोबाईल ही सुरु झाला होता. या सगळ्या घटनांचा साधनाच्या मनावर आघात होत होता. कॉल लेटर फाडून टाकायचाही तिच्या मनात विचार आला होता. तिने तो उचलला. इतक्यात अक्कीबाई आली.
तिचा बेदम मार खालेला सुजलेला चेहरा पाहून साधनाला कससचं झालं. तरीही अक्कीबाई हसत तिला म्हणाली,
ताई, छकुबाईला झोपवू का?’
साधनाचा उतरलेला चेहरा पाहून अक्कीबाई हळूवार झाली. काय झालयं म्हणेपर्यंत साधनाला रडू कोसळले.
रडता रडता ती खाली कोसळली.
तुझ्यात आणि माझ्यात काय फरक आहे गं. तू मार खातेस. मी खाते. फक्त तुझा दिसतो आणि माझा...माझा दिसत नाही की कळतही. तुझा बिनकामाचा नवरा तरी मार खातेस आणि मी खोट्या सभ्यतेच्या नावाखाली. चार भिंतीत शब्दाच्या टोचलेलया टाचण्या समाजात वावरताना दाखवता येत नाही म्हणून लौकिक अर्थाने माझा छळ नाही माझं बाईपणं सुखात आहे. चार भिंतीत माझ्यावर निर्णय लादले जातात पण ते लादलं पण झुगारता येत नाही तरीही लौकिक अर्थाने मी मुक्त. तुझी काळजी, तुझ्यावर प्रेम म्हणत माझ्या इच्छा मारल्या जातात तेव्हा मन मारलेले दाखवता येत नाही म्हणून मी सुशील. मोठ्यांचा सन्मान, आदर म्हणून मत मांडता येत नाही म्हणून सुसंस्कृत. कसलं हे जगणं. पत्र्याच्या घरातही तुझं बाईपण चुरघळलं जात तसं चकचकणाजया भिंतीच्या आडही. एकदा नव्हे तर वारंवार मरणाच्या सरणावर चढायला आपण म्हणजे काय माणसं नाहीत. चांगली, समजूतदार, सुशील ही विशेषणं नाही तर दूषणं वाटू लागलीत. जीव घुसमटतोय. बुरखा नकोसा झालायं. समीर चांगला माणूस आहे पण घरच्या परिस्थितीपुढे त्याला तरी कुठे चांगला नवरा होता आलयं. बाहुलयाप्रमाणे मी काय करावं हे ठरवलं जातयं.
तिने कॉल लेटर हातात घेतलं ती फाडणार इतक्यात अक्कीबाईने तिला अडवलं. ताई, बाईचे भोग संपवायचं हायतं की बाईच्या संधी. तुला संधी हाय. तर दाखून दे की. असा डोक्यात राख घालून निर्णय नको. बिछान्यावर लोळवता येतं तसं आडवता पण येतं ती संधी वळखता आली पाहिजे. शिकली सवरलीस ना. मग संधीचं सोन कर आन सायबापेक्षा मोठी हो. लाहन्यांना तुडवायची रीत हाय इथं. मोठी झालीस की हीच झुकतील. आन तुज्यामुळे आपली छकुबाईपण. अक्कीबाई बोलली आणि निघून गेली.
साधनाला तिचं पटतं होतं पण रडणं आवरलं जात नव्हतं. ती मोठ्याने किंचाळू लागली तसा समीर तिच्या खोलीत आला. तो एकदम घाबरला. त्याने तिला उचलण्याचा प्रयत्न केला तसा तिने प्रतिकार केला. मागे लोटलं. अक्कीबाईकडून नकळत शिकलेल्या शिव्या तिनेही जोर लावून हासडल्या. मग त्यानंतरही ती खूप रडत राहिली. तसा समीर तिच्या अंगावर धावला. तिने आणखी मोठ्याने शिवीगाळ केली. घरातले सगळेच गोळा झाले. तिला नेमकं काय झालं काही कळायलाच मार्ग नव्हता. अन या शिव्या कुठून देतेय? समीर तिच्याजवळ जाणार इतक्यात तिने समीरला खोलीबाहेर काढलं अन खोलीचं दार लावून घेतलं.
एव्हाना समीर भेदरला. ‘तिला काही झालं का? तिच्या मेंदूचा तोल तर ढासळला नाही ना!’ तो घाबरून आईला विचारू लागला. तिच्यासाठीही साधनाचं हे रूप नवं होतं. तीही गप्पच झाली. बराच वेळ तिच्या खोलीतून रडण्याचे, हुंदके देण्याचे आवाज येत राहिले. थोड्या वेळाने ते आवाज शांत झाले. कसलीच हालचाल जाणवत नव्हती. समीरच्या हृदयाचा ठोका चुकला.
तो अस्वस्थ झाला. दिवाणखान्यातून उठून तो साधनाच्या खोलीबाहेर उभा राहिला. त्याने तिला अतिशय प्रेमाने हाक मारली. दार उघडण्याची विनंती केली. पण काहीच आवाज येत नव्हता. छोटीचाही आवाज येत नव्हता. तो अजूनच घाबरला. दार तोडवं का असा विचार करतच तो दारावर आपटणार इतक्यात साधनाने दार उघडलं. रडून तिचा चेहरा पार सुजला होता. तो विद्युतवेगाने छोटीकडे धावला. ती निवांत झोपली होती. समीरला तिचा अंदाज येईनासा झाला होता. तो शांतपणे तिच्याकडे पाहत राहिला. घरातले इतर जणंही तिच्याकडे पाहत राहिले.
तिने कचर्‍याजवळ फेकलेले कॉल लेटर घेतले. बॅगेत ठेवले. एकवार समीरकडे पाहिले आणि हळूवार स्वरात त्याला विचारलं, ‘कधी निघायचंय उद्या!’
(लोकमतच्या पुणे आवृत्तीच्या २०१२ च्या दिवाळी अंकात छापून आलेली कथा)
आरं ए फुकनीचा कसला तरास हाय रं तुजा...हो की लांब...मरणाचं उकडतयं अन काय अंगाला चिकटाय निघालास..
अक्कीबाई पांघरुण बाजूला सारत तिच्या नवजयावर खेकसली तसा तो पण उखडला.
ए, सटवे गप गुमान पड हिथं. जास्तीच बोलयाचं काम न्हाय.’
आरं ए तुझ्या **** रातच्याला डोसकं फिरवू नगसं उगीच. आपण तुझ्यावानी रिक्कामटेकडं न्हाय.’ तिने चार एक शिव्या अशाच हासडल्या.
तुझ्या मायला तुझ्या... उग खिटपीट करु नकोस. पोरं झोपल्याती उगा जागी व्हतीलं.’
व्हायची त होवू दे की कळू दे की त्यांचा बाप काय बेण्याचा हायती..’
ये तुज्या तोंडाला आवर नाइतर हा हात बगितलास ना..बायको हायीस तू. ह्यो कामचं हाय तुजं.
मेल्या मुडद्या दिसा ढवळ्या मारतू तवा नाय आठवतं व्हय म्या बायको हायते. आता रातच्यालाच बरं आठवतयं, मर्दाच्या रं! मारुन मारुन काढतोस की तुजी पुरुषाची रग. ह्यो बघ पाय, खराट्याच्या माराची अजून बी नस ठणकतेय अन आलास लय मोठा मर्दांगी दावाय. दिसा मारझोड करुन रातीच्याला गोड बोलून फुस लावाय मी काय रंडीची वाटली का रं तुला. तुजा मार खायचं न रातच्याला तुज्याबरंच लोळायचं व्हयं रं ****.. मेल्या जा की मसणात.. ’
मर सालीच्या, बघुतूच तुला बी.’
अक्कीबाईला आवरणं आता शक्य नव्हतं हे ओळखून तो बिडी फुंकतच दार ढकलत बाहेर पडला. रात्रीचे साडे बारा झाले होते. पत्र्याच्या वीस बाय दहाच्या शेडमध्ये तीस-बत्तीसच्या अक्कीबाईचा अख्खा संसार होता. सात-आठ वर्षांची लागोपाठ झालेली दोन मुलगे आणि कुंकवाला नवरा होता. घरात फार काही सामान नव्हते पण अक्कीबाईला मारायला झाडू, खराटा, धोपटण या सामुग्रीची कधीच उणीव नसायची. जुलै महिना उगवला होता तरी पावसाने दडी मारली होती त्यामुळेआज प्रचंड उकडत होतं. पत्र्याच्या छपराला एक पंखा होता खरा पण अक्कीबाईची कमाई कुठे कुठे पुरणार होती. वीजकपात झाली होती आणि पंखा ढिम्मचं होता. सकाळी लवकर साधनाताईकडे जायचंयं म्हणतचं अक्कीबाई पंख्याकडे बघत पडून राहिली.
....................
पंख्याचा गार वाराही तिला बोचत होता. घरघर करत होणारा पंख्याच्या आवाजाची तिला चीड यायची पण आज प्रचंड उकाड्यात तिला चक्क वाराच नकोसा झाला होता. रात्रीचे 12.40 झाले होते पण तिचा डोळा काही केल्या लागत नव्हता. पलीकडच्या बांधकाम साईटवर स्लॅब घालण्याची तयारी सुरु होती. सिमेंट वाळू कालवण्याची ती भली मोठी मशिन आणि त्या मशीनच्या एकसूरी आवाजाने ती उगीच कासावीस झाली होती. रडण्याची अनावर झालेली इच्छा तिने उशीत तोंड खूपसून मुसमुसत पुर्ण केली. मोकळेपणाने रडण्याची संधी आणि सोय होत नाही पाहून ती अजूनच चरफडली.
झोप का नाही लागत तितकाच वेळ तर डोक्याला शांती असते आणि सचल जगाशी फारकत घेण्याची तेवढीच एक संधी.’ स्वतशीच बोलली. तिला स्व गप्पा मारायला आवडायचं आणि खरतरं स्वतशीच आपण स्वच्छ गप्पा मारु शकतो यावर तिचा विश्वास होता. बाहेरच्या जगात ती अबोल होती पण स्वतसाठी खूप खूप बडबडी. दीड वाजत आला होता. मशिनचा आवाज पूर्णपणे थांबला होता. तितक्यात समीरने कुस बदलली तसं तिने डोळे घट्ट मिटून घेतले. मग ते न उघडताच पडून राहिली आणि शेवटी कधीतरी झोपूनही गेली.
गेलया कित्येक दिवसापासून साधनाची झोपच उडाली होती. झोप लागेपर्यंत रात्रीचे किमान 2 वाजायचे. मध्ये तर अख्खी रात्र तिने पंख्याकडे टक लावून काढली होती. तिला कळतचं नव्हतं आपल्यावर झोप प्रसन्न का होत नाही. दोन दिवसांनी समीर मस्कतला जाणार होता. कंपनीच्या प्रशिक्षणासाठी. समीरच्या जाण्याच्या कल्पनेचीही तिला भीती वाटत होती पण झोप हरवण्याचं कारणं हे नाही हे तिला ठाऊक होतं. साधनाच्या लग्नाला आता बावीस महिने झाले होते. समीर चांगला होता, माणूूस म्हणूनही आणि बजयापैकी नवरा म्हणूनही. सासू, सासरे, नणंददेखील साधनाची काळजी करायचे पण तरीही....तिची घुसमट व्हायचीच!
.................
अक्कीबाई घरात भांडणं करुन आलेली दिसत होती. भांडी घासताना भांड्याचा आवाज वाढलां की नवजयाचं आणि हिचं वाजलेलं आहे हे साधना समजून जायची.
ताई, हळू गं. आता काय भांडी फोणार आहेस.’ अक्कीबाईला बाई ऐवजी ताई म्हणणारी साधना ही एकमेव होती. त्यामुळेच थोड्याच दिवसात अक्कीबाईला साधनाचा लळा लागला होता.
साधनाताई, त्याला फोडता येत नाही ना म्हणूशान. मेल्याने सकाळ-सकाळ पोरांना बदडलयं. का त म्हणे शाळंपेक्षा ह्याच्या बीडीच पाकिट ेलई महत्त्वाचं हाई. पोरांवर काय सनसकार व्हायचं बघा आता तुमीच. असल्याला घेऊन काय करायचं वं. पोरांना नाय तर मला मारतच असतूया. जिंदगीच हराम केली मेल्यानं. मरत बी नाय साल..******’ तिच्या शिव्यांची साधनाला आता सवय झाली होती. सुरुवातीला तिने अक्कीबाईला खूप समजावून सांगितलं असं बोलू नये म्हणून. पण नंतर नंतर तिच्या शिव्यातून होणारी आगपाखड तिला सुद्धा आवडू लागली होती. अक्कीबाईच्या शिव्या या शिव्या नसून तिची अभिव्यक्ती वाटायला लागली होती. सगळं साचलेपणं ओकून देण्याची, खाल्ल्या माराचा क्षीण घालवण्याची आणि एकदम मोकळं होण्याची ताकद अक्कीबाईच्या शिव्यात असल्याचं साधनाला जाणवू लागलं होतं. एकटी असताना याच शिव्या हासडून पाहताना साधनाला ही स्वतचं साचलेपण प्रवाहित झाल्यासारखं व्हायचं. अक्कीबाईच्या रुपात भरल्या घरात एकट्या पडलेलया साधनाला एक सच्ची मैत्रिण मिळाली होती.
आत्तासुद्धा साधनाने तिला अडवलं नाही. पण तिला अहो जावो केलेलं आवडायचं नाही. त्यावरुन अक्कीबाईवर रागवल्याचं नाटक करत ती म्हणाली, मी तुझ्याशी बोलणार नाही ताई. कितीवेळा सांगितलं मला थेट साधना म्हणत जा. लहान आहे गं मी तुझ्यापेक्षा शिवाय मी तुला ताई म्हणत एकेरी हाक देतेच ना’
नाय बाई. तुम्हाला एकेरी हाक मारल्याची मोठ्या ताईंना आवडायचं नाय अन मला बी ते काय जमायचं नाय. तवा मला तुमी माफ करा ताई.’
यानंतर साधनाने फार काही जबरदस्ती केली नाही. तिला तिच्या सासूबाईचा स्वभाव माहित होता. बोलायच्या काहीच नाही पण अबोला’ हेच शस्त्र वापरायच्या आणि तेच जिव्हारी लागायचं. दुखरी रग ठसठसावी तसं तिला आत्ताही काहीतरी आठवलंच. तिच्या डोळ्यांत पाणी तरळलं. अक्कीबाईला कळणार नाही अशा स्वरुपात तिने ओढणीने डोळे टिपले.
.........................
दिवसभर रिकामं राहायचा कंटाळा येतो रे मला. आय नीड चेंज, दोन दिवसासाठी जाऊ का आईकडे.’
कंटाळा? चांगली आराम करतेस की. मी बघतो तेव्हा पुस्तकं नाही तर लॅपटॉप हाताशीच असतो तुझ्या.’ समीरने तिची खिल्ली उडवली.
मी आईकडे जाऊ का?’ तिने दरडावून विचारले.
तुला जायचं असेल तर जा पण आईला एकदा विचार, ती हो म्हणाली तर मी येईन तुझ्यासोबत.’
आणि नाही म्हणाल्या तर..’
तर काय पुढचा प्रश्न येतोच कुठे. तुला घरातल वातावरण माहित आहे ना! तिच्या मनाविरुद्ध झालेलं नाही आवडत तिला तर कशाला उगीच डोक्याला त्रास करुन घ्याचय. हे बघ, मला कळतयं की नाऊडेज यु आर गेटींग बोअर. आय अन्डरस्टँड डिअर बट व्हाय डोन्ट यू अन्डरस्टँड. तुझी अवस्था नाजूक आहे आणि काळजी घेतलीच पाहिजे. तुला वाटतं का परत पहिल्यासारखंचं...’
पहिल्यावेळेस जे झालं ते माझ्यामुळे असं तुलाही वाटतं का? बाई काय झाले तुम्ही तर बंदीवानच करुन ठेवलयं. ’
साधनाची दिवसेंदिवस चिडचिड वाढली होती. बजयाचवेळा ती शांतच असायची. कधी तरी संवाद व्हायचा तोही मग फिस्कटायचा. त्यामुळे समीरनेच आवरतं घेतलं.
मी विचारतो. संध्याकाळी जाऊयात. ती नाही म्हणाली तर आपण आईलाच इथे बोलावून घेऊ. आता आराम कर.’ समीर रुमबाहेर निघून गेला. साधना बिछान्याला टेकून राहिली.
साधना एम. एस्सी. मायक्रोबायोलॉजी झालेली होती. लग्नाच्या आधीपासून एका संशोधन संस्थेत ती लॅब असिस्टंट म्हणून नोकरीला होती. तिथे पगार कमी होता पण साधनाला हवे असणारे भरपूर समाधान मिळत होते. लग्नानंतरही तिने त्यात खंड केला नव्हता. लग्नाचा पहिला वाढदिवस होता तेव्हा त्यांना गुडन्यूज’ कळली होती. सगळं घर आनंदून गेलं होतं. पण लग्नानंतर ती काम करत असलेलया ठिकाणाचे वाढलेल्या अंतरामुळे रोज संध्याकाळी यायला उशीर व्हायचा. शिवाय राहत्या घरापासून बसस्टॉपचेही अंतर बरेच होते.
त्यामुळेच नवी आनंदवार्ता ऐकलयापासून सासू-सासजयांनी नोकरी सोडण्याचा धोशा लावला होता. साधनाला हे काही पटतं नव्हतं. रोज उठून काही ना काही ऐकवलं जात होतं. ते कटाक्षाने ती दुर्लक्ष करत होती. तिचा दुसरा महिना होता. तीन चार दिवसांसाठी समीरची आत्या आणि कंपनी राहायला आली होती. ओढाताण नको म्हणून संस्थेत सुट्टया टाकल्या होत्या. सगळ्यांची सरबराई करण्यात ती थकून जात होती. पहाटे पाचला सुरु होणारा दिवस रात्री 11 पर्यंत लांबायचा. आरामाची सोय नव्हती. साधनाचा या दिवसांत इतका ताण वाढला की यातच तिचं पहिलं मूल गेलं. या गोष्टीला सरसकट सर्वांनी साधनालाच जबाबदार ठरवलं. तिच्या नोकरीमुळेच हे घडल्याचं एकमुखी निर्णय झाला. यानंतर महिन्याभरातच सासूने रुसून, रडारड करुन, भांडणे काढून तिला नोकरी सोडण्याला भाग पाडलं होत. साधनाला मोठ्यांची मन दुखावयला आवडायचं नाही. नाती सांभाळताना काही गोष्टी सोडून द्यायच्या असतात हे तिला ठाऊक होतं. पण एका मर्यादेपर्यंतच. आपलया सहनशीलतेची परिक्षा ती स्वत:च पाहत होती. नोकरी सोडली तेव्हांपासून ती घरातच बंद झाली होती. रिकामं राहण्याचा कंटाळा आला होता. समीरची नोकरीसुद्धा सतत बाहेरगावी फिरत राहण्याची होती. एकटेपणाने ती दिवसेंदिवस हळवी झाली होती. आयुष्यातील पहिला अंकुर कोमेजून जाण्याचं ओरखडा तिच्या मनावर गहिरा होता. हा ओरखडा अजूनही ताजाच होता आणि शरिरानेही ती अजून परिपक्व झालेली नव्हती तरी त्या रात्री समीरने....तिचा विरोधही जुमानला नव्हता. हे सगळं डोळ्यांसमोर आलं तसं तिने डोळे घट्ट मिटून घेतले. मिटल्या डोळ्यातील अंधारात तिला स्वत:ला बुडवून लपवून घ्यावसं वाटलं.
..................
साधनाताईऽऽऽ झोप लागली का??’ अक्कीबाईने हलक्या स्वरात विचारले.
कुठे गं. या छकुबाई झोपू देतील तर ना... बैस ना इथे. छान वाटतं तुझ्याशी बोलताना. ’ साधनाला बाळंतिण होऊन सव्वा महिने होत आले होते. समीर मस्कतहून अजून परतला नव्हता. बाळाची ओढ त्यालाही लागली होती पण काम उरकण्याऐवजी वाढतच होतं. समीर नव्हता आणि तिच्या बाळंतपणानंतर तिला माहेरी ही राहता आलं नव्हतं. अवघ्या 15 दिवसांत तिला सासरी आणलं होतं. बाळांतपणानंतर तीन दिवसातच हा वाद सुरु झाला होता. साधनाची तब्येत सुधारण्याऐवजी खालावलेली होती. तिला पाहून ती बाळांतिण झाली की आजारपणातून बाहेर पडली काहीच कळत नव्हतं. साधनाच्या माहेरची परिस्थिती हलाखीची होती पण दोन वेळचं जेवणाची भ्रांत नक्कीच नव्हती. बाळबाळांतिणला घेऊन जायचं म्हणून मानपानाचे मागचे रुसवे काढून सासूबाइंनी तिला 15दिवसात सासरी आणलं होतं. त्यामुळे अककी बाईचा सहवास तिला नक्कीच सुखावून जायचा.
तुमच्या आईने हा खाऊचा डबा पाठवलायं अन परवा तुमी शोधत व्हता ते हेच टोपडं नव’तिच्या हातातील ते टोपडं पाहून साधना आनंदली. तिच्या आईने दिलेलं म्हणून सासूने ते वर फेकून दिलं होतं साधना त्या घटनेने खचली होती. पण अक्कीबाईने ते वरच्या माळ्यावरुन काढून तिला दिलं. तिने झटकन ते टोपडं घेतलं आणि बाळाला घातलं.
........................
मुलांच्या आनंदाने अक्कीबाई हरखून त्यांना पाहत होती. भीशीचे तीन हजार आले होते. त्या पैशातून तिने मुलांसाठी एक सायकल आणली होती. सायकलीची पूजा झाली आणि मग मुलांची सफर सुरु झाली. या आनंदाने हरखून गेलेलया अक्कीबाईच्या नवजयालाही आनंद झाला होता. तिचा नूर वेगळाच आहे पाहून त्याने तिच्याकडे 100 रुपयाची मागणी केली. अक्कीबाईला आनंदावर विरजण नको होतं म्हणून तिने लागलीच एक नोट त्याच्या हातावर टेकवली. नोट मिळाल्याने अक्कीबाईच्या नवजयाला आणखी पैसे मागण्याची खुमखुमी आली त्याने आणखी एका100 रुपयाची मागणी केली. अक्कीबाइने इन्कार केला. पण त्याने पुन्हा हट्ट केला. यावर ती चिडली आणि शिव्या घालायला लागली.
मर्दाच्या कमवं की सता.’
अक्कीबाईच्या नवर्‍याला तशी दारुची सवय नव्हती की जुगाराचा शौक पण त्याला बिनकामाचं राहण्याचाच शौक होता. बिडी फुंकत बसण आणि चौकातल्या पोरांबरोबर चकाट्या पिटतं बसणं एवढचं त्याला जमायचं. कधीतरी लहर लागल्यावर काम करायचा आणि पैसे अक्कीबाईपुढे आणून नाचवायचा. पुढे ते पैसे कुठे गायब व्हायचे हे मात्र तिला कधीच कळलं नाही. हॉटेलात चांगल चुपलं खायचं आणि सिनेमे टाकायच यात त्याचा कधीतरी कमावलेला पैसा धुर व्हायचा.
ये **** दिलसं तर काय मरणार हाय..पोरांसाठी पैसे हायतंच ना’
ते कमवते हुइपर्यंत अन तुला काय धाड भरलीय.. ’
अक्कीबाईपुढे बोलायचं संपलं की तो हाती येई त्या वस्तूने तिला बदडायला लागायचा.आत्ताही त्याने झाडू हातात घेतला. बेदम मारहाण करायला लागला. झाडू फेकून हातानेच त्याने तिच्या मुस्काट्यात लगावले. त्याच्या उंच धिप्पाड शरीरापुढे अक्कीबाईचा निभाव लागत नसायचा पण यावेळी तिनेही बळ एकवटून त्याच्या तोंडावर जोरात हात ठेवून त्याला मागे ढकललं तसा तो पत्र्याच्या खुंटीवर फेकला गेला. खुंटी जोरात लागलयाने तो वेदनेने कळवळत खाली लवंडला आणि कण्हत राहिला. अक्कीबाईने मात्र पदर खोचला. त्याच्या पेकाट्यात आणखी एक लाथ मारली. दिलखुलासपणे शिव्या हासडल्या आणि स्वयंपाकाच्या तयारीला लागली.
...................................
बाळ दोन महिन्याचे झाले होते. सुर्याची कोवळी किरणे मिळावी म्हणून साधनाने खिडकी उघडली. कोवळी तिरीप बाळावर अलवार पसरली. साधनाच्या नावे काल एक पोस्ट पाकिट आलं होतं. ते पाकिट पाहिल्यापासून ती अस्वस्थ झाली होती. घरात तर सगळ्यांना आनंद झाला होता. समीरने तर तिच्या आवडीची फुलं पण आणली होती. इंदापूरच्या प्राथमिक आरोग्य केंद्रावर तिला गर्व्हमेंट नोकरीसाठीचं कॉललेटर होतं. नोकरीसाठी सातारा सोडून इंदापूरला जावं लागणार होतं. दोन दिवसांनी तिला जॉइनिंग होतं नोकरी नको म्हणणाजया सासूबाईं तर कालपासून कामाला लागलया होत्या. माहेरच्यांशी संपर्क नको म्हणून तीन महिन्यांपासून बंद केलेला मोबाईल ही सुरु झाला होता. या सगळ्या घटनांचा साधनाच्या मनावर आघात होत होता. कॉल लेटर फाडून टाकायचाही तिच्या मनात विचार आला होता. तिने तो उचलला. इतक्यात अक्कीबाई आली.
तिचा बेदम मार खालेला सुजलेला चेहरा पाहून साधनाला कससचं झालं. तरीही अक्कीबाई हसत तिला म्हणाली,
ताई, छकुबाईला झोपवू का?’
साधनाचा उतरलेला चेहरा पाहून अक्कीबाई हळूवार झाली. काय झालयं म्हणेपर्यंत साधनाला रडू कोसळले.
रडता रडता ती खाली कोसळली.
तुझ्यात आणि माझ्यात काय फरक आहे गं. तू मार खातेस. मी खाते. फक्त तुझा दिसतो आणि माझा...माझा दिसत नाही की कळतही. तुझा बिनकामाचा नवरा तरी मार खातेस आणि मी खोट्या सभ्यतेच्या नावाखाली. चार भिंतीत शब्दाच्या टोचलेलया टाचण्या समाजात वावरताना दाखवता येत नाही म्हणून लौकिक अर्थाने माझा छळ नाही माझं बाईपणं सुखात आहे. चार भिंतीत माझ्यावर निर्णय लादले जातात पण ते लादलं पण झुगारता येत नाही तरीही लौकिक अर्थाने मी मुक्त. तुझी काळजी, तुझ्यावर प्रेम म्हणत माझ्या इच्छा मारल्या जातात तेव्हा मन मारलेले दाखवता येत नाही म्हणून मी सुशील. मोठ्यांचा सन्मान, आदर म्हणून मत मांडता येत नाही म्हणून सुसंस्कृत. कसलं हे जगणं. पत्र्याच्या घरातही तुझं बाईपण चुरघळलं जात तसं चकचकणाजया भिंतीच्या आडही. एकदा नव्हे तर वारंवार मरणाच्या सरणावर चढायला आपण म्हणजे काय माणसं नाहीत. चांगली, समजूतदार, सुशील ही विशेषणं नाही तर दूषणं वाटू लागलीत. जीव घुसमटतोय. बुरखा नकोसा झालायं. समीर चांगला माणूस आहे पण घरच्या परिस्थितीपुढे त्याला तरी कुठे चांगला नवरा होता आलयं. बाहुलयाप्रमाणे मी काय करावं हे ठरवलं जातयं.
तिने कॉल लेटर हातात घेतलं ती फाडणार इतक्यात अक्कीबाईने तिला अडवलं. ताई, बाईचे भोग संपवायचं हायतं की बाईच्या संधी. तुला संधी हाय. तर दाखून दे की. असा डोक्यात राख घालून निर्णय नको. बिछान्यावर लोळवता येतं तसं आडवता पण येतं ती संधी वळखता आली पाहिजे. शिकली सवरलीस ना. मग संधीचं सोन कर आन सायबापेक्षा मोठी हो. लाहन्यांना तुडवायची रीत हाय इथं. मोठी झालीस की हीच झुकतील. आन तुज्यामुळे आपली छकुबाईपण. अक्कीबाई बोलली आणि निघून गेली.
साधनाला तिचं पटतं होतं पण रडणं आवरलं जात नव्हतं. ती मोठ्याने किंचाळू लागली तसा समीर तिच्या खोलीत आला. तो एकदम घाबरला. त्याने तिला उचलण्याचा प्रयत्न केला तसा तिने प्रतिकार केला. मागे लोटलं. अक्कीबाईकडून नकळत शिकलेल्या शिव्या तिनेही जोर लावून हासडल्या. मग त्यानंतरही ती खूप रडत राहिली. तसा समीर तिच्या अंगावर धावला. तिने आणखी मोठ्याने शिवीगाळ केली. घरातले सगळेच गोळा झाले. तिला नेमकं काय झालं काही कळायलाच मार्ग नव्हता. अन या शिव्या कुठून देतेय? समीर तिच्याजवळ जाणार इतक्यात तिने समीरला खोलीबाहेर काढलं अन खोलीचं दार लावून घेतलं.
एव्हाना समीर भेदरला. ‘तिला काही झालं का? तिच्या मेंदूचा तोल तर ढासळला नाही ना!’ तो घाबरून आईला विचारू लागला. तिच्यासाठीही साधनाचं हे रूप नवं होतं. तीही गप्पच झाली. बराच वेळ तिच्या खोलीतून रडण्याचे, हुंदके देण्याचे आवाज येत राहिले. थोड्या वेळाने ते आवाज शांत झाले. कसलीच हालचाल जाणवत नव्हती. समीरच्या हृदयाचा ठोका चुकला.
तो अस्वस्थ झाला. दिवाणखान्यातून उठून तो साधनाच्या खोलीबाहेर उभा राहिला. त्याने तिला अतिशय प्रेमाने हाक मारली. दार उघडण्याची विनंती केली. पण काहीच आवाज येत नव्हता. छोटीचाही आवाज येत नव्हता. तो अजूनच घाबरला. दार तोडवं का असा विचार करतच तो दारावर आपटणार इतक्यात साधनाने दार उघडलं. रडून तिचा चेहरा पार सुजला होता. तो विद्युतवेगाने छोटीकडे धावला. ती निवांत झोपली होती. समीरला तिचा अंदाज येईनासा झाला होता. तो शांतपणे तिच्याकडे पाहत राहिला. घरातले इतर जणंही तिच्याकडे पाहत राहिले.
तिने कचर्‍याजवळ फेकलेले कॉल लेटर घेतले. बॅगेत ठेवले. एकवार समीरकडे पाहिले आणि हळूवार स्वरात त्याला विचारलं, ‘कधी निघायचंय उद्या!’
(लोकमतच्या पुणे आवृत्तीच्या २०१२ च्या दिवाळी अंकात छापून आलेली कथा)
